27 Mayıs 2017 Cumartesi

Türk Tarih-i Dinisi



Fuat Köprüsü Türkiye'nin eğittiği büyük bilim insanlardan bir tanesi. Uzun zamandır kendisinin yazdığı kitaplar sadece ilk yayınlanan dergilerde ve sahaflarda bulunuyordu. Son iki yıl içersin de bir kaç yayın evi Fuat Köprülü'nün kitaplarını basmaya başladı. Bu eserde AKÇAĞ yayınları tarafından aynı hizmet ile ortaya çıkmış bir eser. Şans eseri kitap fuarında rastladığım ve aldığım bir kitap. Kitabın oluşumu Fuat Köprülü'nün verdiği derslerde tutulan notların bir araya getirilmesi sonucu ortaya çıkmış bir kitap. Daha özele inmekten ziyada daha genel konuları anlatmak ve uzun bir zaman dilimini bize sunmakta. 

Kitabın ismi Türklerin tarihindeki dinleri olarak yazılsa da aslında çok geniş bir yelpazeyi bize sunmakta. İlk olarak Türklerin ne şekilde ortaya çıktıkları ve hangi devletler kurdukları üzerine kısa açıklamalarla bilgi veriyor. Bunun yanında ekonomik ve kültürel durumlarını da bize aktarmakta kısa kısa. Burada yazar klasik olarak Türk tarihini iki safhaya ayırıyor. İslamiyetten önce ve sonra. İslamiyetten önce Türk devletlerine değinirken, inançları, kültürleri, tarih sahnesine nasıl çıktıları üzerine durmuş. İslamiyetten sonra meydana gelen Türk devletleri üzerinde dururken islamiyettin Türkler içine nasıl girdiğini de değiniyor. Selçuklu döneminde daha sonra nasıl evrilerek Türklerin kendi kültürleri ile birleşmesi sonucu Türk tarikatlarinin ortaya çıkışı anlatmış. 

Kitap Eski Türk Dinine değinse de bu konu üzerine yazılmış bir eser değil. Zaten Fuat Köprülü bu derslerini verdikten sonra bir daha bu konu üzerinde fazla durmamış başka eserlerine yoğunlaşmış. Bundan dolayı anlatımı derslerdeki gibi kısa kısa sunuyor. Çok derinlemesine bir bilgi vermiyor bize. Birde yayın evi yazarın diline çok dokunmak istememiş. Kitapta geçen kelimelerin çoğu eski Türkçe yani Cumhuriyetin ilk dönemlerinde kullanılan Türkçe olarak basılmış. Bunu günümüz Türkçesine çevirebilirler miydi, olabilirdi ama bu seferde daha başka sorunlar ortaya çıkıyor. İyi bir çevirim olmadığı zaman anlam kayması meydana geliyor ki bu eski eserlerin günümüz Türkçesine sadeleştirme adıyla yapılmasıyla çok gördüğümüz bir olay. Aynı dönem içersin de Alfa yayınları da Fuat Köprülünün külliyatını basmıştı. Daha inceleme imkanım olmasa da bu külliyat içersin de bu eserinde olacağını düşünüyorum. Kitapta kullanılan yazım dili hakkında ise incelemediğim için bir fikrim yok. 

Merak edenler kitabı alarak genel bir fikir edinebilirler. Türklerin Eski Dinleri ve Türk tarihi konusunda illa okunması gerek bir eser olarak ben görmedim bu kitabı. 

14 Mayıs 2017 Pazar

Eski Türk Dini



Eski Türk Dini konusunda çok araştırma olmasa da farklı fikirler zaman içinde ortaya atılmış. Bu fikirlerin birleştiği noktalardan biri ise bu kadar köklü bir  dini inanışın etkilerinin günümüzde yaşıyor olması. Buda ne kadar kuvvetli bir kültür oluşturduğunun göstergesi. Daha önceki Eski Türk Dini Tarihi ve Türklerin ve Moğolların Eski Dini  kitaplarında ve Türk Mitolojisi içinde onguların totemcilik geleneğinin bir kalıntısı olabileceğini söylemiştik. Bu kitapta totemcilik nedir? Sorusu ile başlayıp bunun açıkladıktan sonra totemcilik inancı, sosyo-kültürel hayata etkisini, ekonomik gelişmişliği Eski Türk İnanıcı ile karşılaştırıyor. Sadece totem kültürüne bakıldığında Türklerin bu inançlarının da aslında çok benzediği bir gerçek. İnanç sistemini yukarıda saydığımız hayat içersin de ki etkilerini karşılaştırdığımız zaman Türklerin aile yapılarından sosyal yaşamlarına kadar bir çok farklılıklar ortaya çıkıyor. Bunlardan dolayı daha öncede Türk Mitolojisi kitapları yazılarında belirttiğim gibi Türkler totemcilik yoktur. 

Kitap aslında eski Türk dini konusunda sorulması gereken üç kritik soruya yanıt  arıyor. Bunlardan biricisi yukarıda bahsettiğim totemizm konusu Türkler de ne şekilde olduğu idi. Bu konuyu sosyal-kültürel olarak inceleyerek bir sonuca varmış. İkinci cevap aranan soru Türkler Şaman mı idiler. Şamanizm konusuna girmesek de genel olarak bu konu her Türk Dini araştırmasında ve Mitoloji konularında karşıma çıktı. Orada karşılaştığım bilgileri size aktardım. Bu araştırmada da aslında Türklerin Şaman olduğu konusuna hemen inanılmaması gerektiğini vurguluyor. Bunun sebebininde farklı coğrafi yerlere gidildiğinde inanışların ve isimlerin farklılık gösterdiğini belirtiyor. Bununda derin bir inanç yapısın da olan bir sistemde mümkün olmayacağını vurgulamış. En son soru ise Türklerin eski dinleri üzerine bir araştırma olmuş. Türkler genel olarak üç temel inançları bulunmakta. Bunların ilki doğa güçlerinin mukaddes olduğuna inanır ve onlara kurbanlar sunarlardı. Diğer inançları ise Atalar Kültüdür. Bu kült günümüze kadar gelmiştir. Mesela Atatürk'ün kabrinin her yıl dünyada hiç bir liderin kabrinin olmadığı kadar ziyaret edilmesinin sebebinin temelinde bu vardır. Türkler büyük liderlerini ve halk adamlarını kendi kültür dünyaları içinde yaşatmaya devam etmişlerdir. Bundan dolayı aradan yüzlerce yıl geçmesine rağmen büyük liderler ve halk kahramanları kültür içinde yaşamaya devam etmiştir. Daha önce yine mitoloji konusunda değindiğim yer-sular yani doğa güçlerine Türkler saygı duyar onları da yaşayan bir varlık olarak, kendilerine ait ruhlarının olduğuna inanırlardı. Bundan dolayı yüce dağların, ormanların, nehirlerin, ağaçların vs gibi ruhları olduğuna inanır onlardan yardım ister ve onlara kurbanlar sunarlardı. Eski Türk dininde en temel olan inanç ise hiç bozulmayan ama zaman içinde bazı inançların öne geçmesiyle geride kalmış gibi gözükse de hiç bir zaman yok olmamış olan Gök Tengri inancıdır. Bu konuda çok fazla bilgi bulunmasa da çok eski bir inanç olduğu. Türkler arasında en köklü ve bağlı oldukları inançtır. Halen varlığını devam ettirmektedir. Müslüman olan Türkler Allah dendiği zaman onun Gökte olduğunu düşünürler. Bu eski Gök Tengri inancının tesirinden gelmektedir. Çünkü Gök sonsuz ve en yüce güç olan Gök Tanrı göğün en tepesinde bulunur.

Kitap eski olmasına rağmen günümüzde bile halen insanların kafalarını karıştıran soruları sorarak bunlara cevap aramaya gayret göstermiş. Kitabın baskısının olmamasından dolayı sadece sahaflarda bulunabilecek bir eser. Bu konuyu merak edenlere tavsiye ederim.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...